Kościół Mariacki w Gdańsku

Pierwsza wzmianka o gdańskim kościele Mariackim pochodzi z XIII wieku, z roku 1243.  Z zapisków wynika, że wtedy istniał i funkcjonował kościół Mariacki (najprawdopodobniej drewniany) ufundowany przez księcia Świętopełka II na cześć swojej matki. Wiadomo także, że nie był to najstarszy kościół w Gdańsku. Wcześniej w obrębie murów miejskich funkcjonowały  kościoły pod wezwaniem św. Katarzyny oraz św. Dominika. 
Zbobycie przez Krzyżaków na poczatku XIV wieku miasta i zniszczenie starego grodu rozpoczęło intensywny rozkwit gospodarczy Gdańska, który miał także znaczący wpływ na dzieje kościoła Mariackiego.
Budowa nowej świątyni rozpoczęła się w 1343 po nadaniu Głównemu Miastu przywileju przez wielkiego mistrza krzyżackiego Ludolfa Königa. Przywilej wprowadził ważne dla rozwoju miasta regulacje i wytyczył obszar pod planowany pod wezwaniem Marii Panny kościół i przyległy cmentarz. Na potrzeby kościoła i cmentarza przeznaczono obszar o długości dwóch sznurów (2 × 42 m) i takiej samej szerokości (razem ponad 7 000 m²). W marcu 1343 roku położono kamień węgielny. Budowę kościoła finansowano  z dobrowolnych datków, darowizn mieszczan a także z odpustów. Nad organizacją budowy czuwali rajcy miejscy. W pierwszym etapie budowy nakaz krzyżacki ograniczył wysokość planowanej wieży kościelnej tak, aby wysokością nie przewyższała wieży gdańskiego zamku zakonu. Budowa trwała (z przerwami, m.in. na wojnę 1410 roku)159 lat i zakończyłą się w 1502 roku kiedy uroczyście założono ostatnie sklepienia kościoła. 

Kilkanaście lat po zakończeniu budowy do Gdańska dotarła reformacja, a kościół przejęli protestanci. Zgodnie z doktrynami Marcina Lutra zmieniono wystrój przystosowując do surowej minimalistycznej estetyki. Pierwsze protestanckie nabożeństwo odprawiono w 1525 roku. Od połowy XVI wieku kościół był główną świątynią gminy luterańskiej.  Jednocześnie do drugiej połowy XVII wieku proboszczami kościoła byli także duchowni katoliccy wskazani przez króla polskiego. Ostatecznie od końca XVII wieku kościół służył wyłącznie jako świątynia luterańska, kiedy to obok kościoła Mariackiego powstała Kaplica Królewska, w której odprawiano nabożeństwa dla gdańskich katolików. Taki stan rzeczy trwał do 1946 roku.
W wyniku działań wojennych kościół uległ bardzo poważnemu zniszczeniu. Dach głównej wieży został zerwany, wieża uszkodzona i wewnątrz wypalona. Dach nad świątynią zapadł się w całości
i zniszczył  swoim ciężarem część sklepień.  Witraże okienne i portale zostały zniszczone całkowicie.

Bazylika ma ponad 100 m długości, a nawy kościelne otoczone są 31 kaplicami. Sklepienie wspiera się na 26 filarach tworzących kolumnadę podkreślajacych monumentalizm typowy dla gotyckiej architektury kościelnej.

Oprócz głównego wejścia pod wieżą, do kościoła prowadziło 6 tzw. bram - Szewska, Kaletnicza, Radnych, Wysoka, Mariacka, Groblowa, każda dostępna z innej uliczki miasta. 
Świątynię zdobi 7 wież - w tym masywna wieża dzwonna o wysokości  82 m (do kalenicy).  W 1843 roku na szczycie wieży zbudowano podest dla hejnalistów koncertujących z okazji 500-lecia powstania świątyni. Po tym czasie, do 1942 roku taras był udostępniany jako miejsce widokowe dla turystów.

Kościelna posadzka skrywa 400 płyt nagrobnych znamienitych gdańskich mieszczan. Najstarsza z nich pochodzi z 1411 roku i cały czas możliwe jest częściowe odczytanie inskrypcji.

Jan Sebastian Bach zabiegał o „złożenie wielce przychylnej rekomendacji” na stanowisko kapelmistrza gdańskiego Kościoła Mariackiego. Ostatecznie rada miejska nie przychyliła się do wniosku i może Bach Gdańsk odwiedził (tutaj pracował i mieszkał jego przyjaciel ze szkoły muzycznej), ale ostatecznie w kościele nie pracował. 

Najbardziej znanym elementem dekoracyjnym jest pochodzący z XV wieku (1467-1470) tryptyk Sąd Ostetczny Hansa Memlinga, którego oryginał przechowywany jest w Zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku. Do Gdańska trafił jako łup pochodzący z napadu na statek, który przewoził obraz do jego fundatora do Florencji. W swojej historii z Gdańska został wywieziony do Luwru - jako zdobycz wojenna w czasie wojen napoleońskich. Po klęsce Napoleona trafił do Berlina a w 1817 wrócił do Gdańska. W czasie II wojny światowej został wywieziony do Turyngii, gdzie po klęsce III Rzeszy został zagrabiony przez Związek Radziecki i zasilił zbiory leningradzkiego Ermitażu. Ostatecznie wrócił do Polski w 1958 roku.

Chlubą był także zegar astronomiczny -prawie "rówieśnik" tryptyku Memlinga (powstał w latach 1464-70). Zegar wykonał Hans Duringer z Torunia. Zegar o wysokości ponad 14 m składa się z trzech kondygnacji: kalendarium, planetarium i teatru figur.  Od 1554 roku zegar był już nieczynny i nikt sie nim nie interesował. Po wojnie udało się odnaleźć 70% wszystkich elementów. Dzięki staraniom prof. Andrzeja Januszajtisa, miłośnika i znawcy historii Gdańska od końca lat 80-tych XX wieku roku rozpoczęto jego renowację i rekonstrukcję, której efekty można znowu podziwaić we wnętrzu kościoła a codziennie o 11:57 być świadkiem pokaz teatru figur.

Prace mające na celu odbudowanie kościoła rozpoczęły się jesienią 1945 roku.

Najważniejszym zadaniem było ponowne zadaszenie obiektu, aby uchronić wnętrze kościoła, a w szczególności zabepieczyć sklepienia, przed dalszym zniszczeniem. Ze względu na deficyt drewna, szybszy czas realizacji, a także uwzględniając ryzyko ponownego pożaru, postanowiono wykonać stalowe wiązary oraz betonowe poszycie, na których ułożono dachówkę esówkę. Prace budowlane zakończono w 1950 r. 
​​​​W 2015 roku naukowcy z Politechniki Gdańskiej przeprowadzili analizę ceramicznego pokrycia i stalowej konstrukcji dachu, która wykazała jej zły stan oraz niezgodność z obowiązującymi normami dotyczącymi obciążenia wiatrem i śniegiem. Przez prawie 70 lat ceramiczne pokrycie oraz elementy blacharskie uległy daleko posuniętej destrukcji. Niezbędna była nie tylko wymiana dachu, ale także znaczne odciążenie konstrukcji dachu. Remont trwał od marca 2017 do grudnia 2018 roku. Całkowicie usunięto istniejącą dachówkę esówkę, którą zastąpiono dachówką ceramiczną klasztorną E28, którą dostarczaliśmy od 2017 roku. Nasz dachówka klasztorna chroni i zdobi teraz połać główną dachu a dodatkowo na wieżyczkach dachowych ułożone zostały nasze mnich mniszki. W sumie pokryto dachówkami 7 052 m² dachu, wykorzystując  ponad 97 300 sztuk dachówek. Dzięki wprowadzonym zmianom w konstrukcji udało się odciążyć dach o ponad 40% redukując wagę o ponad 500 ton!

Remont dachu był częścią prac remontowych prowadzonych w kościele Mariackim w latach 2016-2020.

Jeśli będziecie w Gdańsku zadrzyjcie głowę i spójrzcie na dach kościoła Mariackiego [możecie też pokusić się o wejście na taras widokowy - potrzebna dobra kondycja bo wejście po stromych schodach w wąskiej klatce schodowej] i doceńcie, jak nasze produkty dodają blasku wspaniałym budowlom.